wanneer werd Jezus verhoogd?

Onlangs mocht ik in Alblasserdam een bijbelstudie geven over ‘de verhoogde slang‘. Daarin betoogde ik vanuit Johannes 3 vers 13 en 14, dat de koperen slang die door Mozes werd verhoogd, een type is van de Ben-Adam (de Zoon van de mens; Ps.8:5) die van Godswege verhoogd is en opgevaren naar de hemel. Ik nam daarbij uitdrukkelijk afstand van de (tamelijk gangbare) uitleg dat Jezus’ verhoging zou slaan op zijn kruisiging. Immers, is “de dood van het kruis”  niet Jezus’ uiterste vernedering die voorafgaat aan zijn verhoging? Zoals Paulus in Filippi 2 uiteenzet:

8 En in gedaante bevonden als mens, VERNEDERT Hij zichzelf, gehoorzaam wordend tot aan de dood, ja de dood van het kruis. 9 Daarom ook VERHOOGT God Hem uitermate en schenkt Hem in genade de naam boven alle naam…

Hoe evident dit ook moge zijn, er is één Schriftplaats die iets anders lijkt te zeggen. In het Johannes-evangelie wordt behalve in 3:14 ook nog in twee andere passages gesproken over Jezus’ verhoging. In hoofdstuk 8:28 maar vooral in 12:32-34:

31 Nu is een oordeel van deze wereld. Nu zal de Overste van de wereld buiten geworpen worden. 32 En Ik, als Ik vanuit de aarde verhoogd zou worden, zal Ik allen tot mij trekken. 33 Dit nu zei Hij om aan te duiden welke dood Hij op het punt stond te sterven.

In vers 31 geeft Jezus aan dat “de Overste van de wereld” (=Hijzelf!) door de wereld zou worden veroordeeld en buiten zou worden geworpen. M.a.w. de Messias die eens vanuit Jeruzalem over heel de wereld zal regeren (Jes.2:3), zou binnenkort letterlijk “buiten de legerplaats” worden veroordeeld en daar gedood worden. Maar, als Hij vervolgens verhoogd zou worden, dan zou Hij allen tot zich trekken. Vanuit zijn hemelse positie zou Hij een volk voor zich verzamelen. Ter toelichting voegt Johannes daar dan aan toe: “dit nu zei hij om aan te duiden welke dood hij op het punt stond te sterven”.
Bedoelt Johannes met deze toelichting te zeggen dat Jezus’ verhoging betrekking heeft op het kruis waaraan Hij zou worden genageld? De kruisiging mag dan moreel gezien zijn uiterste vernedering zijn, in fysieke termen is het een verhoging. Door de veroordeelde aan een hout te hangen, wordt deze immers opgetild boven het aardoppervlak. In 8:28 is dat zelfs heel duidelijk de gedachte. Jezus’ verhoging wordt daar toegeschreven aan de mens: “wanneer jullie de Zoon van de mens verhogen… “.

vanaf de aarde of vanuit de aarde?

Toch zijn er vanuit de passage van Johannes 12:22-24 twee zwaarwegende argumenten die m.i. aantonen dat Jezus bovenal doelt op zijn verhoging van Godswege. Het eerste argument komt in de gangbare vertalingen helaas niet uit de verf, maar mag zeker niet over het hoofd worden gezien. Zowel de Statenvertaling als de NBG51 lezen in 12:32: als “Ik van de aarde verhoogd ben…”. Johannes gebruikt hier echter niet het voorzetsel APO (=vanaf; zoals in 21:8)) maar EK (=vanuit).  Dus “vanuit de aarde”. . Het is exact deze frase die zelfs tot drie keer toe in Joh.3:31 gebruikt wordt en daar wordt het wel weer letterlijk vertaald met “uit de aarde” (zie ook Openb.13:11).

Dit verschil in voorzetsel is Johannes 12 bepaald niet zonder betekenis. De gedachte hier is niet dat Jezus werd verhoogd vanaf de aarde. In dat geval zou je, zoals in 8:28, kunnen denken aan de verhoging als een daad van de mens. Hier is echter sprake van een verhoging vanuit de aarde. Immers, eerst zou Hij als graankorrel “tot in de aarde” vallen en sterven, zoals Hij kort tevoren had gezegd (12:24). Zijn verhoging start vanaf dat punt en dus “vanuit de aarde”, oftewel vanuit dood en graf.

Als Johannes verduidelijkt dat Jezus met zijn verhoging doelde op wat door dood Hij zou sterven, dan zegt hij daarmee dat Hij zou worden verhoogd vanuit de dood die Hij zou sterven. Jezus’ kruisdood is dus zonder twijfel zijn uiterste vernedering, het is echter tevens het beginpunt van zijn verhoging!

blijven of verhoogd worden?

Er is nog een tweede reden vanuit de context van Johannes 12, waarom Jezus’ verhoging onmiskenbaar betrekking heeft op zijn opstanding en hemelvaart. Het blijkt namelijk uit de reactie van zijn toehoorders, in 12:34.

De menigte dan antwoordde hem: wij horen vanuit de wet dat de Christus blijft tot in de aeon, hoe zegt U dan dat de Zoon van de mens verhoogd moet worden? Wie is deze Zoon van de mens?

De menigte die Jezus aanhoort concludeert verbaast dat als de Christus verhoogd moet worden, Hij dus kennelijk niet bij hen zou blijven. En hoewel zij daarmee onbegrip aan de dag leggen, heeft men wel uit Jezus’ woorden goed begrepen dat Hij (voorlopig) inderdaad niet zou blijven, maar verhoogd zou worden. Jezus bevestigt de conclusie van de menigte door te zeggen dat Hij inderdaad nog slechts een korte tijd in hun midden zou zijn (12:35).

M.a.w. wanneer Jezus verhoogd zou zijn, dan zou Hij niet meer in het midden van zijn volk vertoeven. Precies zoals David ooit al schreef over de Ben-Adam in Psalm 8:4,5. God zou Hem, die een weinig minder is gemaakt dan de engelen (vanwege het lijden van de dood), kronen met eer en heerlijkheid (Hebr.2:6-9). God zou Hem doen opstaan en verhogen aan zijn rechterhand (Ps.110:1).

Delen: