hoe ver reikt het gezag van de overheid?

Het blijkt eigen aan de mens om te overheersen en te tiranniseren. Enkele Bijbelse kanttekeningen.             

In de vorige blog bracht ik naar voren dat onderschikking en gehoorzaamheid, twee verschillende dingen zijn. Onderschikking aan de overheden boven ons, zou altijd onze houding zijn. Maar gehoorzaamheid aan hen heeft grenzen. Die grens is daar waar zij van ons iets vragen, dat wij niet kunnen doen omdat het strijdt met onze gehoorzaamheid aan GOD.

de overheid als top van een hiërarchie?

In eerdere blogs dit jaar kwam ook het idee van een totalitaire overheid ter sprake. Dat is een overheid die totale controle opeist en aanspraak maakt op absolute onderwerping aan wat zij vraagt. De gedachte daarachter is dat de burgerlijke overheid het hoogste gezag zou representeren op aarde. Als de top van een hiërarchische piramide. Om een voorbeeld te noemen: een mens heeft de beschikking over zijn eigen lichaam maar zodra de overheid daar aanspraak op maakt, dan overruled de overheid deze zelfbeschikking.

kerk en staat

Blikken we terug in de historie dan zien we dat er tijden waren dat niet de staat, maar ‘de kerk’ (als instituut) het hoogste gezag vormde. Niet de koning maar de paus vertegenwoordigde het ultieme gezag op aarde. Het was ook de paus die bij gelegenheid een keizer of koning aanstelde (tijdens ‘het heilige roomse rijk’). Het kan ook zijn dat beiden, kerk en staat, samenvallen. Zo is tot op vandaag het Britse staatshoofd tevens hoofd van de Anglicaanse kerk. En in ons land werden kerkelijke vergaderingen ooit bijeengeroepen door de Staten Generaal. Zo kwam ook de zogenoemde Statenvertaling van de Bijbel tot stand. Pas vanaf de negentiende eeuw werden wereldwijd, kerk en staat meer en meer van elkaar gescheiden. ‘De kerk’ bemoeide zich niet met wereldlijke (staatkundige) aangelegenheden en de staat mengde zich niet in kerkelijke kwesties.

vadertje staat

In het tegenwoordige westerse denken speelt ‘de kerk’ formeel nauwelijks nog een rol van betekenis. Ze wordt hooguit gerespecteerd als historisch fenomeen. Denken in termen van ‘gezag van boven’ heeft plaats gemaakt voor het volk dat zelf alles bepaalt. Dat is ook wat het ideaal van de ‘democratie’ uitdrukt: het volk regeert. Het eigenaardige is dat in het democratisch ideaal van velen, de staat bijna alomtegenwoordig is. Vooral in het linkse (sociaal-democratische) gedachtegoed regelt de staat vrijwel alles: de economie, het onderwijs, de gezondheidszorg, sociale zaken, enzovoort. Toen dit type denken na de oorlog opkwam, sprak men niet voor niets van ‘vadertje staat’. God als Vader verdween en de staat heeft zijn rol overgenomen. Alomtegenwoordig, alziend, almachtig en iedereen opvoedend en verzorgend.

totalitair

Ook christenen hebben dit linkse staatsconcept veelal overgenomen. Zolang de overheid democratisch tot stand is gekomen, zou ze in principe gerechtigd zijn alles te besluiten. Als de overheid beslist dat ik een vaccin moet ontvangen, dan kan ze dat opleggen. En als ze besluit dat mijn lichaam na overlijden aan haar toebehoort, dan kan ze dat afdwingen. Of wanneer ze meent dat ik teveel mensen in mijn huis ontvang dan kan de politie binnenvallen en dit verhinderen. Of als ik met een paar mensen op een grasveld picknick maar daarbij geen anderhalve meter afstand in acht neem, dan kan ze mij beboeten en zelfs een strafblad bezorgen. De gegeven voorbeelden zijn uiteraard aan de recente actualiteit ontleend. De staat kan zelfs samenkomsten rond het Woord verbieden en wanneer ze die (in haar genade) wel toestaat, anderhalve meter handhaven en verbieden samen te zingen. Een overheid kan, wanneer het haar goeddunkt totalitaire maatregelen nemen en dictatuur uitoefenen over onderdanen in een minderheidspositie.

de Bijbelse grondslag van de overheid

Het idee achter dit alles is dat een overheid, mits democratisch gekozen, gerechtigd zou zijn ieder besluit te nemen. Maar dat is beslist niet zoals de Schrift over de overheid spreekt. In de kiem ontstond de overheid na de zondvloed in Noachs dagen, toen God tot de mensheid sprak:

Wie het bloed van een mens vergiet, diens bloed zal door een mens vergoten worden; want naar het beeld van God heeft Hij de mens gemaakt.
-Genesis 9:6-

Zo ontstond een instelling die handhaafde dat de ene mens zich niet zou vergrijpen aan de ander. Dit doel kan en zou de overheid zelfs met geweld afdwingen. Want een mensenleven is zoveel waard (want naar Gods beeld gemaakt), dat een vergrijp daaraan doodstraf waardig is. Dat is wat Paulus “het zwaard” noemt, dat God aan de overheid heeft toevertrouwd.

Want zij (= de superieure autoriteit; 13:1) is een bediende van God, u ten goede. Maar in het geval dat u kwaad zou doen, vrees! Want zij draagt het zwaard niet tevergeefs, want zij is een bediende van God. Zij is een wreekster in toorn voor degene die het kwaad verricht.
-Romeinen 13:4-

We vinden hier in een notendop wat, Bijbels gezien, de overheid geacht wordt te doen: het zwaard hanteren voor wie kwaad verricht en dat ten goede van de overigen. Ze is daarbij een bediende (dienares) van God en dus aan Hem verantwoording schuldig, niet aan het volk.

moderne staten en de Schrift

Dat de overheid democratisch tot stand behoort te komen, lees ik nergens in de Bijbel. Het hele idee van democratie kent de Schrift niet eens, laat staan dat het een morele eis zou zijn voor een al of niet rechtmatige status van de overheid.

De vele taken die in moderne, westerse democratieën aan overheden worden toegekend, kom ik de Schrift niet tegen. Haar taak is dat zij het recht zou handhaven waar de één zich vergrijpt aan de ander. En om haar taak te kunnen vervullen, heeft ze het recht belasting te heffen van haar onderdanen (Rom.13:6). Alle andere macht die de overheid zich toe-eigent is grensoverschrijdend. Zij heeft niet de beschikking over mijn lichaam en ze heeft niet het recht zich te bemoeien met de opvoeding en het onderwijs aan mijn kinderen. Want dat is aan mij toevertrouwd, niet aan haar. En over het al of niet samenkomen van gelovigen en de invulling van hun samenkomsten heeft de overheid niets te zeggen. Uiteraard kan zij haar macht afdwingen, maar dat is onrechtmatig. Uiteraard blijft ook dan van kracht dat we ons onderschikken aan de overheid. Maar, zoals eerder betoogd, haar gehoorzamen is wat anders.

Het terrein waarover de overheid gaat, is in het licht van de Schrift, veel smaller is dan moderne staten claimen. Het is eigen aan de mens in het algemeen, en aan instituten met een geweldsmonopolie in het bijzonder (lees: de staat), om te overheersen en te tiranniseren. Heel de politieke geschiedenis van de mensheid sinds de dagen van Noach, geeft daarvan getuigenis. Staten werden totalitair door inbreuk te plegen op de persoonlijke vrijheden van mensen. Of overheden misbruikten hun macht door hun gebied te willen uitbreiden en bereid waren daarvoor oorlog te voeren en veel bloed te vergieten. Terwijl de overheid (zoals we zagen), juist en vooral is ingesteld als bediende van God, om bloedvergieten tegen te gaan! Al dit onrecht en deze tirannie zal binnenkort ten einde zijn wanneer de volgende aeon aanbreekt waarin recht en gerechtigheid zullen heersen!

Delen: