begint de omer-telling op 16 Nisan?

Vandaag (vrijdag 7 april 2023) is het op de christelijke kalender ‘Goede Vrijdag’, d.w.z. de dag waarop het christendom Jezus’ sterven aan het kruis herdenkt. Dat men daarvoor de vrijdag aanwijst berust op de veronderstelling dat Jezus slechts twee nachten in het graf zou hebben gelegen, terwijl Hij naar eigen zeggen drie nachten in het graf zou liggen (Mat.12:40).

Dit keer wil ik echter niet wijzen op de christelijke, maar op de Joodse kalender. Het is vandaag 16 Nisan (of Aviv) en in het huidige jodendom betekent dit: de eerste dag van de omer-telling. Het zou de dag zijn die in Leviticus 23:9-16 beschreven wordt als de dag van de eerstelingsschoof van de gersteoogst (omer = schoof).

10 Spreek tot de Israelieten en zeg tot hen: Wanneer gij komt in het land dat Ik u geef, en de oogst daarvan binnenhaalt, dan zult gij de eerstelingsschoof van uw oogst naar de priester brengen, 11 en hij zal de garve voor het aangezicht van JAHWEH bewegen, opdat gij welgevallig zijt; DAAGS NA DE SABBAT zal de priester die bewegen.
(…)
15 Dan zult gij tellen van DE DAG NA DE SABBAT, van de dag waarop gij de schoof van het beweegoffer gebracht hebt: zeven volle sabbatten zullen het zijn; 16 tot de dag na de zevende sabbat zult gij tellen, vijftig dagen…

Farizeeën en Sadduceeën

Van oudsher heeft binnen het jodendom een controverse bestaan over de vraag wat “daags na de sabbat” hier betekent. De school van de Farizeeën stond op het standpunt dat de sabbat hier betrekking heeft op 15 Nisan, d.w.z. de eerste dag van het feest van de ongezuurde broden. Immers, op 15 Nisan mocht “generlei dienstwerk” worden verricht (23:7), zodat het in de praktijk als een sabbat gold. Uitgaande van die redenering heeft “daags na de sabbat” dan betrekking op 16 Nisan.

De school van de Sadduceeën leerde echter dat de sabbat hier betrekking heeft op de wekelijkse sabbat zodat “de dag na de sabbat” naar hun inzicht per definitie een eerste dag van de week was. Een zondag dus. Deze Sadduceese school was dominant in het Jodendom van de eerste eeuw maar het huidige rabbinale jodendom is vooral een voortzetting van de Farizeïsche school. Vandaar dat de discussie over de dag van de eerstelingsschoof in het voordeel is uitgevallen van de Farizeeën. Dat neemt echter niet weg dat de lezing van de Sadduceeën Bijbels gezien veel solider is.

geen vaste datum, maar dagen tellen

Op zichzelf klopt de bewering van de Farizeeën dat 15 Nisan in de praktijk als een sabbat gold. Alleen al om die reden kan de kruisiging trouwens onmogelijk op die dag hebben plaatsgevonden, zoals vaak is verondersteld. Ook al moet erkend worden dat Leviticus 23 nergens de 15-de Nisan een sabbat noemt.

Veel belanrijker is dat hoogtijden in Leviticus 23 altijd specifiek aan een datum worden gekoppeld, behalve de dag van de eerstelingsschoof en het daaraan gekoppelde Wekenfeest. Niet een datum (kalenderdag) wordt daarvoor aangewezen maar een weekdag: “daags na de sabbat”. Als de Farizeïsche lezing correct zou zijn, waarom wordt in Leviticus 23 dan niet gewoon 16 Nisan aangewezen als de dag van de eerstelingsschoof? En waarom zou men zeven sabbatten moeten tellen, tot na de zevende sabbat, oftewel de vijftigste dag (= het Weken- of Pinksterfeest). Het loutere feit dat ook hier sprake is van “daags na de (zevende) sabbat” (23:16) en voor deze hoogtij evenmin een vaste datum wordt genoemd, bewijst dat de dag is gebaseerd op telling. Waarom zou men dagen moeten tellen als er een vaste datum gold zoals voor alle andere hoogtijden? Het ontbreken van een vaste datum enerzijds en de noodzaak van telling anderzijds, bewijst dat “daags na de sabbat” wel betrekking moet hebben op een zondag.

een agrarisch motief

Overigens is er ook een agrarische reden dat een vaste datum ontbreekt voor de dag van de eerstelingschoof. Het ene jaar dient het voorjaar zich nu eenmaal vroeger of later aan dan het andere jaar. Soms is de gersteoogst vroeg en soms wat later. Dat fluctueert en een vaste datum voor de eerstelingsschoof laat zich daarom niet fixeren.

conclusie

Het is dus ten onrechte dat het huidige jodendom 16 Nisan aanwijst als de dag van de eerstelingsschoof. Het illustreert dat men ook hier ter wille van de overlevering is afgeweken van de Schrift. Want men zou deze dag vieren na de wekelijkse sabbat. Dat was ook de dag dat Jezus als Eersteling uit de doden verrees. Niet op een willekeurige zondag, maar op dag nummer één van de sabbatten-telling. De dag dat de eerstelingsschoof van de gersteoogst door de priester werd bewogen voor het aangezicht van God (Lev.23:11). De Sadduceeën geloofden niet in opstanding in het algemeen (Mat.22:23; Hand.23:8). Maar laat Israëls Messias nu uitgerekend als Eersteling uit het graf zijn verrezen op die dag die de Sadduceeën (terecht!) erkenden als de dag van de eerstelingsschoof!

Delen: