het oer-conflict tussen wetenschap en geloof

Gisteravond keek ik naar een TV-uitzending waarin de wetenschapper Cees Dekker vertelde over het boek ‘Oer’, dat hij samen met schrijfster Corien Oranje en theoloog Gijsbert van den Brink heeft geschreven. In dat boek wordt in verhaalvorm verteld hoe God door middel van evolutie de wereld zou hebben gemaakt tot wat ze nu is. Ook de wetenschapsjournalist Govert Schilling schoof met Dekker aan tafel om een discussie aan te gaan over ‘geloof en wetenschap’.

knieval voor ‘de wetenschap’

Cees Dekker verdedigde het standpunt dat er geen conflict zou zijn tussen geloof en wetenschap. Het boek echter dat hij heeft geschreven is m.i. het beste bewijs van zijn ongelijk. Want Dekker weet heel goed dat de Bijbel (waarin hij pretendeert te geloven), spreekt van Adam en Eva als eerste mensenpaar dat woonde in Mesopotamië. Adam en Eva waren geen geselecteerde primaten (aapmensen) in Afrika, zoals het boek ‘Oer’ verhaalt. Met dat laatste concept doet Dekker misschien ‘de wetenschap’ recht, maar komt hij keihard in conflict met het Bijbels getuigenis.

niet vermengen

Wetenschap en geloof zijn zoals Schilling terecht betoogde, twee heel verschillende dingen die zich niet laten vermengen. Maar het is nog veel sterker: geloof en wetenschap zijn naar hun wezen met elkaar in conflict. Wetenschap zet overal vraagtekens bij, terwijl geloof op voorhand dingen zeker weet. Wetenschap vraagt zintuiglijk bewijs terwijl geloof overtuigd is, zonder gezien te hebben. De wetenschap houdt zich bezig met de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid en dat is ook haar kracht. Maar het is tevens haar beperking want over wat buiten haar terrein valt, kan ze geen uitspraken doen. Maar dat is precies waar geloof begint. Geloof begint waar wetenschap eindigt. Wetenschap houdt zich bezig met hetgeen we kunnen zien, terwijl geloof uitgaat van wat we niet zien.

Abraham en Sara

Laat ik concreet voorbeeld geven van dit conflict. Abraham en Sara hadden van Godswege de belofte gekregen dat hun nageslacht zou zijn als de sterren des hemels. Abraham was weliswaar geen wetenschapper maar hij had wel opgemerkt dat zowel zijn eigen lichaam alsook Sara’s moederschoot ‘verstorven’ waren. Naar wetenschappelijke, biologische en gynaecologische maatstaven was het onmogelijk, of op z’n minst hoogst onwaarschijnlijk, dat zij samen nog vader en moeder zouden worden. Maar God had gezegd dat dit wel zou gebeuren. Ziedaar het conflict tussen wetenschap en geloof. Abraham wilde in een eerder stadium dit conflict ‘oplossen’ door bij zijn slavin Hagar een kind te verwekken. Een beetje wetenschap en een beetje geloof. Maar deze oplossing is hem duur komen te staan. Uiteindelijk heeft hij de slavin met haar zoon weg moeten sturen omdat het niets dan ellende opleverde.

conflict… totdat Izaak komt

Wat ik bedoel te zeggen is dat het conflict tussen wetenschap en geloof (in wat God zegt) wezenlijk is. En wie op het terrein van de wetenschap werkzaam is zal dit ook telkens ondervinden. Maar het doet zich niet alleen voor bij de wetenschapper; wij allemaal moeten (als gelovigen) dealen met het conflict tussen wat we enerzijds zien en berekenen en anderzijds met wat God verklaart. Maar ga het niet ‘oplossen’ (a la Cees Dekker en Gijsbert van den Brink) door reductie op Gods woord te plegen. Wetenschap is prima maar heeft per definitie beperkte geldigheid. Gods woord staat er boven en zegeviert daarom ten slotte ook. Wanneer Abraham en Sara tegen alle wetenschappelijke verwachtingen in, toch ouders worden, noemen zij hun kind veelzeggend genoeg ‘lachen’ (in het Hebreeuws Jitschak – Izaak). De naam demonstreert dat Gods woord uiteindelijk alle menselijke wijsneuzigheid te kijk zet.

Delen: