de plaats van de derde tempel – nieuwe ontwikkelingen

In februari 2020 verscheen op deze website een artikel onder de titel de plaats van de aanstaande tempel. Daarin werd de vraag gesteld of de tempel van Jeruzalem wel heeft gestaan op de plaats die daar tegenwoordig traditioneel voor wordt aangewezen: het plateau dat bekendstaat als de Haram al-Sharif, waarop de Rotskoepel en de al-Aqsamoskee staan. In dat artikel werd, mede op basis van het onderzoek van dr. Ernest L. Martin (The Temples that Jerusalem Forgot), het scenario naar voren gebracht dat dit plateau niet de tempelberg is, maar het Romeinse fort Antonia. De werkelijke tempellocatie zou dan gezocht moeten worden ten zuiden daarvan, in de Stad van David, bij de Gihonbron. Destijds was dat een excentriek en weinig bekend idee. Inmiddels zijn er ontwikkelingen die dit scenario steeds dringender onder de aandacht brengen.

de tempel niet op het plateau maar bij de Gihonbron

Het uitgangspunt van de alternatieve tempellocatie is eenvoudig en bijbels onderbouwd: het heiligdom moest voorzien zijn van “levend water” voor rituele reiniging (Lev. 14:5; Num. 19:17). De enige natuurlijke bron in Jeruzalem was – en is – de Gihonbron, gelegen in de Stad van David. Op de huidige Haram al-Sharif bevindt zich geen natuurlijke waterbron. Daarentegen vinden we bij de Gihonbron uitgebreide waterinstallaties, bassins en kanalen die wijzen op intensief cultisch gebruik. In 1 Koningen 1:38-39 lezen we dat Salomo bij deze bron tot koning werd gezalfd. Dat dit juist dáár gebeurde, is moeilijk los te zien van de heilige status die deze plaats had.

Ook Openbaring 11 werd destijds aangehaald als opmerkelijke bevestiging. Daar wordt een tempel beschreven die wordt opgemeten, maar de “hof buiten de tempel” wordt nadrukkelijk uitgesloten omdat die gegeven is aan de natiën. Dat komt opvallend overeen met de huidige situatie: de Haram al-Sharif ligt wel binnen Jeruzalem, maar valt niet onder Joods bestuur; het beheer is in handen van Jordanië en de islamitische wereld. De gedachte dat de tempel naast dit plateau herbouwd zal worden – en niet erop – blijkt intussen aan actualiteit te winnen.

archeologische ontwikkelingen sinds 2020

Sinds het verschijnen van het genoemde artikel in 2020 zijn er belangrijke ontdekkingen gedaan in de Stad van David. De Israëlische archeoloog dr. Eli Shukron, jarenlang verbonden aan de Israel Antiquities Authority, heeft overtuigende aanwijzingen gevonden voor een vroege cultusplaats direct bij de Gihonbron. In recente publicaties en interviews heeft hij verklaard dat hij daar de oudste heilige plaats van Jeruzalem situeert. Hij wijst op massieve platforms, rituele baden en waterkanalen die duiden op priesterlijke handelingen. Volgens Shukron is dit “de plaats waar Jeruzalem begon als heilige stad”.

Daarnaast is er groeiende aandacht voor de vraag of de huidige tempelberg wel de enige optie is voor de historische tempellocatie. Terwijl de traditionele opvatting dat de tempel op het huidige plateau stond, nog steeds dominant is, wijzen recente studies erop dat de Stad van David mogelijk het oorspronkelijke heilige centrum was. De vondsten bij de Gihonbron sluiten nauw aan bij de bijbelse vereisten voor de tempeldienst, waaronder de aanwezigheid van levend water. Het ontbreken daarvan op het huidige plateau maakt dat de vraag naar de exacte locatie opnieuw wordt gesteld.

Deze ontwikkelingen zijn geen randverschijnsel meer, maar worden besproken in serieuze archeologische publicaties en presentaties binnen Israël. Wat in 2020 nog vooral een hypothese was, wordt nu onderwerp van onderzoek en debat.

verschuiving in de joodse bewustwording

Ook binnen de Joodse wereld is er verandering zichtbaar. Organisaties die zich bezighouden met tempelvoorbereiding, zoals het Tempelinstituut, spreken tegenwoordig niet meer met absolute zekerheid over de exacte locatie van de tempel, maar verwijzen naar “voortgaand onderzoek”. Rabbijnen zoals Yehuda Glick (voormalig Knesset-lid en voorvechter van de tempelherbouw) hebben publiekelijk verklaard dat de HERE in onze dagen nieuw licht geeft op deze kwestie en dat de vraag naar de oorspronkelijke tempellocatie onderwerp is van voortgaande openbaring en onderzoek.

Daarnaast groeit in bredere religieuze kringen het besef dat de Haram al-Sharif juridisch en religieus onder beheer staat van de volken. Dat versterkt de gedachte dat de tempel niet op dat plateau kan staan, maar dáárbuiten gebouwd zal worden. Deze verschuiving is deels opportunistisch, maar niet zonder betekenis. Wat jarenlang onbespreekbaar was, wordt nu voorzichtig onder woorden gebracht. Niet in de marge, maar in kringen die serieus bezig zijn met voorbereidingen voor een toekomstige tempel.

geopolitieke omstandigheden die ruimte scheppen

Terwijl het tempelvraagstuk lange tijd theoretisch bleef, is de geopolitieke context van de laatste jaren opvallend veranderd. De Abraham-akkoorden brachten gesprekken op gang over interreligieuze samenwerking in Jeruzalem. Daarbij is meermalen gesproken over de Tempelberg als “huis van gebed voor alle volken” – een uitdrukking die rechtstreeks is ontleend aan de profeet Jesaja.

Vanuit de traditionele aanname dat de tempel op de huidige Rotskoepel zou moeten komen, was dit feitelijk ondenkbaar. Maar wanneer de tempel elders staat – op een plek die zowel historisch als Bijbels gerechtvaardigd is – verandert dat geheel het gesprek. Dan ontstaat het scenario van co-existentie: niet óf de Rotskoepel, óf de tempel, maar beide – ieder op zijn eigen plaats. Dit idee wordt niet langer alleen besproken in alternatieve kringen, maar komt steeds vaker aan bod in interviews, lezingen en opiniebijdragen binnen Israël zelf.

steeds meer een serieuze optie

Alles bij elkaar genomen – de archeologische ontwikkelingen bij de Gihonbron, de groeiende aandacht voor de Stad van David, verschuivingen binnen de Joodse wereld en de veranderende geopolitieke realiteit – maakt dat het idee van een tempel naast de huidige Haram al-Sharif niet langer kan worden afgedaan als pure speculatie. Wat in 2020 nog gezien werd als een alternatieve hypothese, ontwikkelt zich tot een serieuze optie die steeds breder onderzocht en besproken wordt. Het is niet de vraag of deze kwestie opnieuw op de agenda van Israël zal komen, maar wanneer dit zal gebeuren. En wie weet hoe spoedig. Zeker is dat de bouw van deze derde tempel een spectaculair kantelpunt zal vormen in de geschiedenis van het Midden-Oosten en die van Jeruzalem in het bijzonder.

Delen: