bijna-dood ervaringen

Van een bezoekster van deze site ontving ik een mail naar aanleiding van de studieserie over dood, opstanding en onsterfelijkheid. In die serie heb ik uitgebreid betoogd dat ‘dood’ in de Schrift geen andere vorm van leven is, maar het tegenovergestelde ervan. Samengevat in de woorden van Prediker 9:5: “de doden weten niets”. Met deze studie echter rees voor haar wel een vraag op. Ik citeer:

Ik heb recent het boek “Stel je de hemel eens voor’ van John Burke gelezen. Het is een verhalend naslagwerk over vele studies over bijna dood ervaringen. Studies van over de hele wereld en niet per se alleen vanuit christelijk oogpunt. De auteur was atheïst maar is tot geloof gekomen vanwege de studies en verhalen die hij professioneel tegenkwam.

Nu is mijn vraag hoe ik dit in het licht van de bijbel moet zien? Of in het licht van uw studie? Is het allemaal collectieve ‘nonsens’ (want dood is dood), hebben deze mensen weldegelijk een glimp van de/hun toekomst gezien of is er een andere reden wellicht? En als de mensen (er zitten ook kinderen bij) hun toekomst zagen dan kon er ook omschreven worden wat de omgeving was, sommigen vertelden over een stad op een heuvel gebouwd, die schitterde in een onnoemlijk helder licht. M.a.w. is het wat die mensen hebben beleefd, terwijl artsen voor hun leven vochten, echt of fantasie?

Het is goed om deze vraag onder ogen te zien, ook al is het niet een direct Bijbelse vraag. Laat ik een paar overwegingen delen.

bijna-geslaagd…

In de eerste plaatst zullen we moeten vaststellen dat geen enkele bijna-dood ervaring (BDE) ook maar iets zegt over de dood. Het betreft namelijk ervaringen die mensen hebben vlak voordat ze dood gaan. Bijna-dood is zoiets als bijna-geslaagd. Of bijna-zwanger. Ik bedoel dit: dood-zijn, geslaagd-zijn of zwanger-zijn, zijn strikt binaire ervaringen: je bent het wel of je bent het niet, maar nooit een beetje of half. Dus ongeacht hoe we een bijna-dood ervaring ook uitleggen of beoordelen, het verandert niets aan wat de Schrift zegt over wat dood is.

vele varianten

Maar met deze vaststelling blijft uiteraard de vraag nog steeds staan. Wat te denken van de vele gedocumenteerde ervaringen die mensen opdeden tijdens bijvoorbeeld een ongeval, een hartstilstand of reanimatie. Weliswaar hebben veruit de meesten die zoiets overleven daaraan geen herinneringen, maar in aantal gevallen wel degelijk. In veel gevallen spreekt men dan in termen als van ‘door een tunnel gaan’ en ‘helder licht zien’. Of van een voorbij trekkende levensfilm. Sommigen herinneren zich een uittreding uit het lichaam waarbij men bijvoorbeeld zichzelf op de operatietafel zag liggen. Weer anderen spreken van ontmoetingen met overledenen. Gewoonlijk zijn de ervaringen gelukzalig, maar ook niet altijd. Kortom, het hebben van een BDE is niet standaard en bovendien is het type ervaring dat men beleeft nogal divers. Het is daarom ook niet op voorhand gezegd dat we voor alle ervaringen die onder het label BDE vallen, slechts één enkele verklaring zou bestaan.

hallucinaties

Een flink deel van wetenschappers verklaren BDE’s als louter hallucinaties. Gewoonlijk als neurologisch van aard. Zo zouden ze veroorzaakt kunnen worden door tekorten of een onbalans van bepaalde stoffen. Of door prikkels in de hersenen. Zulke processen kunnen hallucinerend werken, vergelijkbaar met wat tijdens de slaap of bij een epilepsie kan optreden. Zo heeft men vastgesteld dat een ervaring als ‘uittreding’ ook kan worden opgewekt met behulp van drugs of elektrische stimulatie. Anderen denken bij BDE’s meer aan hallucinaties in de psychologische sfeer en brengen het in verband met een bepaald type persoonlijkheid of specifieke (traumatische) achtergronden en ervaringen.

bovennatuurlijk

Totaal anders is de benadering van BDE’s als reëel geestelijk (‘bovennatuurlijk’) fenomeen zijn. Een benadering die op haar beurt ook weer verschillende verklaringen kan opleveren. De vraagstelster hierboven opperde de verklaring dat een BDE een vroege kennismaking met de dood zou zijn. In feite ligt in de de naamgeving van ‘bijna-dood ervaring’ die suggestie ook besloten. Zoals betoogd wijs ik op Bijbelse gronden deze verklaring pertinent af, maar er zijn meer verklaringen mogelijk, zonder dat per se aan hallucinaties hoeft te worden gedacht. Zo zou in bepaalde gevallen, zoals bij ontmoetingen met overledenen zelfs rekening gehouden kunnen worden met duistere, geestelijke invloeden zoals deze ook optreden in een spiritistische setting. Maar afgezien daarvan, waarom zouden BDE’s ook geen boodschap van God kunnen zijn, waarbij Hij een glimp laat zien, als een soort preview van Zijn toekomst?

In de perceptie van een stervende is de dood niet meer is dan een oogwenk. Men sluit de ogen en het eerste volgende bewuste moment is in de opstanding. Ook al zouden er duizenden jaren liggen tussen het moment van overlijden en opstanding, voor de betrokkene telt dit tijdsverloop niet. Men is letterlijk ‘uit de tijd’. De overledene weet niets en heeft van tijd geen enkel besef.

Kort samengevat: een bijna-dood ervaring kan een hallucinatie zijn maar het kan ook een reële geestelijke ervaring zijn. Soms misschien als duistere zinsbegoocheling, hetzij als een visioen of glimp van Godswege. De enige optie die kan worden uitgesloten, is dat een BDE ons iets zou vertellen over de toestand van de doden.

Delen: