Stephen Fry over God

Stephen Fry is een bekende Engelse schrijver, acteur en komiek. Afgelopen week kwam in het nieuws dat een Ier tegen hem een aanklacht bij de politie had ingediend wegens godslastering. Zonder succes overigens. In een interview (2015) dat was uitgezonden op de Ierse TV, was aan Fry gevraagd:

Stel (…) je komt aan bij de hemelpoort en je wordt geconfronteerd met God. Wat zou Stephen Fry (…) zeggen?

Waarop Fry antwoordde:

… Ik zou zeggen: “Botkanker bij kinderen? Hoe komt u daarbij? Hoe durft u? Hoe durft u een wereld te creëren met zoveel ellende waar wij geen schuld aan hebben? Dat klopt niet, het is in en in kwaadaardig. Waarom zou ik een grillige, laaghartige, domme god moeten respecteren die een wereld schiep zo vol van onrecht en pijn? Dat zou ik zeggen.

En even later:

De God die dit universum schiep, is duidelijk een gek, een absolute maniak en een totale egoïst. (…) Ja, de wereld is prachtig, maar er zijn insecten die zich tijdens hun levenscyclus ingraven in de ogen van kinderen en ze blind maken (…) Waarom? Waarom doet u ons dat aan? U had evengoed een schepping kunnen maken waarin dat niet bestond. Het is gewoon niet acceptabel. Atheïsme gaat niet alleen over niet geloven dat er een god is. Maar stel dat er één is, wat voor soort god is hij dan? Het is volkomen duidelijk. Hij is monsterlijk, volslagen monsterlijk en verdient niet het minste respect. Zodra je hem uit je leven verbant, wordt het eenvoudiger, zuiverder, schoner. Meer de moeite waard als je mij vraagt.

De vraag in deze blog is niet of Stephen Fry dit al of niet mag zeggen. Want ook indien onuitgesproken, de vragen en verwijten blijven toch staan. De zaak die Fry hier aankaart is belangrijkste reden waarom de wereld God niet vertrouwt. Is het ook niet de basis van religie: angst voor God? Sommigen proberen daaraan te ontkomen door zijn bestaan te ontkennen. Hoezeer dat ook strijdt met het intelligente ontwerp dat men in heel de natuur ontwaart. Maar het atheïsme blijkt ook bij Fry een religieus motief te hebben: hij kan niet leven met een God die in zijn ogen monsterlijk moet zijn.

Overigens, voor een antwoord op de schrijnende verwijten van Fry, behoeven we ons niet tot theologen te wenden. Of tot belijdende christenen en hun traditie. Want zij staan net zo goed met de mond vol tanden. Op de website van de EO las ik de volgende reactie (Frank Bosman):

En ik zal eerlijk zeggen, als theoloog en als belijdend christen, als er één vraag is die ik in welk debat ook vrees, dan is het deze vraag. De grootsheid van het menselijk lijden – van overstromingen tot de Holocaust, van aardbevingen tot de atoombom – hoe dat te rijmen met de scheppende God van liefde uit de christelijke traditie? Ik peins en denk, pieker en zucht. Geen antwoord.

Godzijdank hoeven we ook niet zelf een antwoord te verzinnen op de vraag waar het kwaad vandaan komt. Laten we de Schrift aan het woord, dan lezen we in Jesaja:

Ik ben JAHWEH en niemand meer. Formeerder van het licht en Schepper van de duisternis, die vrede maakt en kwaad schept, Ik JAHWEH doe al deze dingen.
-Jesaja 45:7-

GOD stelt zich voor als de Schepper van alle dingen. Van licht en duisternis, van goed en kwaad. Wie het kwaad en het lijden daarvan uitsluit, houdt wellicht een goede maar geen GOD over. Een god immers die niet alles in de hand heeft. Bij wie dingen gebeuren die hij niet voorzien of gepland heeft. Een god die zijn eigen schepping niet onder controle heeft en feitelijk daarom evenmin te vertrouwen is.

Maar… als GOD, naar eigen zeggen, de Schepper is van duisternis en kwaad, hoe kan Hij dan toch de Algoede GOD zijn? Het antwoord daarop is verrassend eenvoudig. We komen het reeds in de eerste hoofdstukken van de Bijbel op het spoor: kennis van goed is niet verkrijgbaar zonder kennis van kwaad. Door te eten van de verboden vrucht (“de boom van kennis van goed en kwaad”) leerde de mens zowel het één als het ander kennen. Niet alleen het kwaad maar ook (en vooral!) het goede. De beroemde atheïstische filosoof Friedrich Nietzsche schreef ooit:

De mensen bij wie ik me enigszins betrokken voel wens ik lijden toe, en eenzaamheid, ziekte, mishandeling, onwaardigheden…

Dit lijkt harteloos, maar Nietzsche schreef dit juist om duidelijk te maken dat alleen door lijden, liefde zichtbaar wordt. Maar als zelfs een atheïst als Nietzsche dit erkent, hoe kan men dan GOD verwijten dat Hij het kwaad en het lijden inzet?! Dat pleit dan niet tégen maar juist vóór Hem!

Natuurlijk had GOD een schepping kunnen maken waarin geen kwaad bestond. Maar als het kwaad noodzakelijk is om het goede zichtbaar te maken, dan moest Hij het creëren. Het kwaad en het lijden dienen om te bewijzen dat Hij GOED is. En werkelijk LIEFDE. Ook Stephen Fry zal eenmaal met schaamrood op de kaken moeten erkennen dat hij afschuwelijk voor z’n beurt gesproken heeft. GODS werk is nog (lang) niet af. Ieder oordeel dat men velt op basis van wat men nu ziet, is een vooroordeel. Een schilderij of een boek beoordeel je ook pas wanneer het klaar is en niet eerder. Welnu, zo is de schepping tot op vandaag ‘werk in uitvoering’. En de uitkomst zal verrassend en adembenemend zijn! Precies zoals we van GOD mogen verwachten.

Want de schepping werd aan de ijdelheid onderschikt, niet vrijwillig maar om Hem die [haar daaraan] onderschikt, op hoop, omdat ook de schepping zelf bevrijd zal worden van de slavernij van de vergankelijkheid…
-Romeinen 8:20,21-

Want GOD sluit allen op in ongezeglijkheid, opdat Hij zich over allen zou ontfermen (…) Want vanuit Hem en door Hem en tot in Hem zijn alle dingen. Aan Hem de heerlijkheid tot in de aeonen. Amen!
-Romeinen 11:32,36-

Delen: