verantwoordelijkheid (2)

Van een goede bekende ontving ik een reactie op m’n vorige weblog. Hij begint zo:

Je nieuwste bijdrage over verantwoordelijkheid is wat mij betreft teleurstellend. Cruciale schriftplaatsen worden niet genoemd. Terecht merk je op dat het woord als zodanig niet in de schrift voorkomt, maar dat betekent niet automatisch dat het begrip als zodanig on-Bijbels zou zijn.

In dit laatste zit ongetwijfeld een kern van waarheid . Wanneer we ons echter toeleggen op het gebruik van “gezonde woorden”, zullen we bij voorbaat argwaan koesteren tegen buiten-Bijbelse woorden en begrippen. Het geeft toch te denken als wij aan een woord een grote Bijbelse waarde toekennen, terwijl de Bijbel het woord zelfs niet kent… De briefschrijver vervolgt:

“Verantwoordelijkheid” is een perfect gedefinieerd begrip in het Nederlands, en op die definitie passen een groot aantal Bijbelse gegevens. Verantwoordelijkheid = de verplichting verantwoording af te leggen.

Als dit de enige betekenis zou zijn van ‘verantwoordelijkheid’, zou ik geen moeite hebben met het gebruik van het woord. In dat geval zou de betekenis namelijk identiek zijn aan het woord ‘rekenschap’.

… en geen schepsel is voor Hem verborgen, want alle dingen liggen open en ontbloot voor de ogen van Hem, voor wie wij rekenschap hebben af te leggen.
Hebreeën 4:13

Zo zeker als het is dat God niet verplicht is verantwoording af te leggen, zó zeker is het dat de mens deze verplichting wel heeft. Punt is echter dat ‘verantwoordelijkheid’ nog een andere betekenis heeft, en dát leidt tot een tegenovergestelde conclusie. In het Koenen-woordenboek vinden we onder ‘verantwoordelijkheid’ namelijk ook nog de volgende definitie: persoonlijk zorg dragen voor de goede afloop van iets.
Wie draagt persoonlijk zorg voor de goede afloop der dingen? Is dat de mens? Nee, integendeel, zou ik zeggen. De mens draagt eerder zorg voor de slechte afloop! Er is er slechts één die persoonlijk zorg draagt voor de goede afloop van alles, en dat is God Zelf. Daarom wordt de mens opgeroepen zijn zorgen over te geven aan Hem die bij machte is, deze te dragen. Hij stelt Zich ook garant voor de goede afloop. In die zin is God dus verantwoordelijk. De briefschrijver vervolgt:

We zien vervolgens dat de mens in het algemeen geoordeeld word voor de grote witte troon. Hij wordt daar geoordeeld naar zijn werken. Kortom: hij moet zich verantwoorden voor zijn daden, en voor zover er wat aan zijn daden mankeerde, is er verschil in strafmaat. Wie grotere zonden gedaan heeft krijgt zwaardere straft. Glashelder is de Bijbel daarover (Sodom / Kapernaum, etc.).

De gelovige moet zich verantwoorden voor zowel zijn goede als zijn slechte daden voor de “rechterstoel van Christus”. De gelovige krijgt geen straf, maar beloning. Ook hier is er “maat”. Wie beter zijn best gedaan heeft krijgt grotere beloning. Paulus roept op om ijverig te zijn in goede werken, met oog op de beloning.

Kortom: het afleggen van verantwoording is een centraal begrip in de Bijbel. Glashelder is telkens dat de aard van de daden van de mens CONSEQUENTIES heeft. Dat betekent niets minder dan dat de mens verantwoordelijk is.

De Schrift spreekt inderdaad in klare taal over oordeel, straf en beloning. De daden van de mens hebben consequenties. De mens is rekenschap verschuldigd aan zijn Schepper. “Wat een mens zaait, zal hij ook oogsten”. Dat alles leert de Schrift. Maar nergens wordt dit gekoppeld aan een dubbelzinnig begrip als ‘verantwoordelijkheid’.

Samengevat:
Als ‘verantwoordelijkheid’ betekent: de verplichting verantwoording af te leggen, dan is de mens absoluut ‘verantwoordelijk’. Definiëren we het woord echter als: persoonlijk zorg dragen voor de goede afloop van iets, dan past het woord eerst en vooral bij de Schepper Zelf..
Kortom: ‘verantwoordelijkheid’ is een niet in de Schrift voorkomend woord, dubbelzinnig qua betekenis en dus vooral hinderlijk in ons verwoorden van de waarheid van de Schrift.

Delen: