doorstoken met een speer – wanneer?

Aan het kruis werd Jezus met de lanspunt van een speer in zijn zijde doorstoken door een soldaat. Dat is een bekend feit. De gangbare uitleg zegt, dat dit heeft plaatsgevonden na Jezus’ sterven. Men baseert dit op de volgorde zoals beschreven in Johannes 19:32-35:

32 De soldaten kwamen dan en inderdaad de benen van de eerste braken zij en van de andere met hem mede-gekruisigde, 33 maar toen zij bij Jezus kwamen, namen ze waar dat hij reeds gestorven was; de benen van hem braken ze niet. 34 Maar één van de soldaten priemde met een lanspunt in zijn zijde en er kwam terstond bloed en water uit.

drie ongerijmdheden

De lezing lijkt eenvoudig: de soldaten zien dat Jezus reeds gestorven is en dus breken zij zijn benen niet. In plaats daarvan priemen zij een lanspunt in zijn zijde, waarna onmiddellijk bloed en water uit de wond komt. Toch doemen in dit scenario wel een aantal vragen op. In de eerste plaats: wat bezielde de soldaten om Jezus’ benen niet te breken maar met een lans in zijn zijde te steken? Als ze zeker wisten dat Jezus dood was, dan hoefden ze dit toch niet meer te doen? En als ze het niet zeker wisten dan hadden ze toch evenals bij de mede-gekruisigden, Jezus’ benen kunnen breken? De tweede vraag is: waarom was Jezus al zo vroeg gestorven? Dat is een opmerkelijk gegeven waarover ook Pilatus zich al had verbaasd (Mar.15:44). En de derde vraag is: hoe kon er na de speerstoot, terstond bloed en water uit Jezus’ zijde stromen? Dat “terstond” zou je niet verwachten want bij het stoppen van de hartslag valt immers de bloeddruk weg.

de verdwenen tekst in Matteüs 27:49

Deze vragen dringen zich des te meer op wanneer we ons realiseren dat vrijwel alle oude handschriften van het Nieuwe Testament nóg een getuige hebben van de speerstoot in Jezus’ zijde. Het gaat om de hieronder vetgedrukte zin in Matteüs 27:49:

48 En onmiddellijk liep één van hen en nam een spons en vulde die met zure wijn en stak ze op een rietstok en hij gaf hem te drinken. 49 Maar de overigen zeiden: laat gaan, laten we waarnemen of Elia komt om hem te redden. En een ander nam een lanspunt en stak in zijn zijde en er kwam water en bloed uit. 50 Jezus nu schreeuwde wederom met luide stem en liet de geest gaan.

De vetgedrukte zin bevat voor een belangrijk deel dezelfde woorden als in Johannes 19:34, hoewel beide zinnen niet identiek zijn. Zo is de volgorde van “bloed en water” in Matteüs 27:49 omgekeerd. Waarom ontbreekt deze zin in vrijwel alle bijbelvertalingen? Terwijl algemeen wordt erkend dat de bovengenoemde versie van Matteüs 27:49 inderdaad in de beste en vroegste handschriften wordt aangetroffen. O.a. in de Vaticanus en Sinaïticus. Vanuit tekst-kritisch oogpunt hoort deze zin daarom zonder twijfel in ons Nieuwe Testament thuis. Dat ze niettemin ontbreekt in verreweg de meeste bijbelvertalingen is enkel vanwege verlegenheid met de inhoud. Matteus zegt hier immers ondubbelzinnig dat Jezus gedood werd door de speerstoot.  Terwijl Johannes zou zeggen dat de speerstoot na Jezus’ sterven zou hebben plaatsgevonden. Dat probleem moeten we inderdaad terdege onder ogen zien, maar vooraf wil ik benadrukken dat ons onbegrip nooit het motief mag zijn om een passage uit het Nieuwe Testament te verwijderen. Daarom ga ik op voorhand uit van de lange versie van Matteus 27:49. Met de overgrote meerderheid van handschriftgetuigen maakt het deel uit van de geïnspireerde Schriften.

een harmoniserende lezing

Maar dan nu de grote vraag: zegt Johannes 19:34 inderdaad dat de speerstoot in Jezus’ zijde, na zijn sterven was?  Voor het gemak geef ik nogmaals de passage weer van Johannes 19:

32 De soldaten kwamen dan en inderdaad de benen van de eerste braken zij en van de andere met hem mede-gekruisigde, 33 maar toen zij bij Jezus kwamen, namen ze waar dat hij reeds gestorven was; de benen van hem braken ze niet. 34 Maar één van de soldaten priemde met een lanspunt in zijn zijde en er kwam terstond bloed en water uit.

Lezen we vers 34 als een chronologisch vervolg op vers 33, dan vond de speerstoot inderdaad plaats na Jezus’ sterven. Maar de zin laat zich ook anders lezen, namelijk als verklaring waarom Jezus reeds gestorven was! Jezus’ benen werden niet gebroken omdat één van de soldaten reeds met een lanspunt in Jezus’ zijde had gestoken. Alleen deze uitleg harmoniseert met de lange lezing van Matteüs 27:49. Maar dat niet alleen: het neemt tevens de eerder genoemde ongerijmdheden weg van de gangbare lezing van Johannes 19. Want het verklaart (1) waarom Jezus reeds gestorven was en zijn benen niet werden gebroken en (2) waarom terstond bloed en water uit Jezus’ zijde kwam. De speerstoot was de oorzaak van Jezus’ vroege sterven! Jezus werd gestoken in zijn zijde (bij de nieren), waarbij het pompende hart zorgde voor het terstond vrijkomen van het bloed en de getroffen nieren het water (urine) produceerde.

letterlijk geslacht!

Verklaren we Johannes 19:34 vanuit Matteus 27:49 en vice versa (Schrift met Schrift vergelijkend), dan betekent dit dat Jezus letterlijk is geslacht. De definitie van slachten is immers: doden door verbloeding. Deze procedure is het voorschrift bij het slachten van het Pascha zoals ook bij offerdieren in het algemeen. Dit verklaart ook de grote nadruk die Johannes legt op het feit dat hij deze dingen zelf gezien heeft. Want hij vervolgt:

35 En die het gezien heeft, heeft ervan getuigd en zijn getuigenis is waar en hij weet dat hij waarheid spreekt, opdat ook jullie zouden geloven. 36 Want deze dingen geschiedde opdat het Schriftwoord vervuld zou worden: “geen bot van hem zal verbrijzeld worden”.

Johannes getuigt van de vervulling van het Schriftwoord over het Pascha: geen bot mocht daarvan verbrijzeld worden (Ex.12:46). Wat Johannes uitgerekend op deze datum (14 Aviv; Ex.12:6) heeft gezien was dat Jezus Christus werd geslacht (gedood door verbloeding) en dat geen bot van hem werd gebroken!

Delen: