bijbelvertalers als moderne priesterskaste

In het Nederlands Dagblad (18-10-2014) schreef Rikko Voorberg een column over de eerder deze maand uitgekomen Bijbel in Gewone Taal. Hij schreef o.a. het volgende:

Er is een nieuwe Bijbel uit. In gewone taal. Korte zinnen. Geen rare woorden. Lekker toegankelijk. Dat is een stap vooruit toch? (…)

Het is een stap verder op de nieuwe weg die Luther creëerde. Niet langer is de theoloog de machtige bemiddelaar tussen God en mens, niet langer is er de priester die ver verheven boven de massa vanwege zijn kennis de leken naar zijn pijpen kan laten dansen.

In wat Rikko Voorberg hier oppert lijkt logica te schuilen. Vele eeuwen was de Bijbel in de Rooms Katholieke kerk ontoegankelijk doordat ze werd voorgedragen in Latijn. En in de kerk lag de Bijbel dikwijls aan een ketting. Het kerkvolk had geen benul van wat “er staat geschreven” in de Schrift. Onder het motto van ‘sola scriptura'(= alléén de Schrift), ging er tijdens de Reformatie een heel andere wind waaien. Bijbels werden vertaald in de taal van het volk en mede door de boekdrukkunst ook steeds breder beschikbaar. In ons vaderland bijvoorbeeld werd op last van de Staten Generaal (!) de Bijbel vanuit het origineel overgezet in het Nederlands. De zogenoemde Statenvertaling. Met eerbied voor de oorspronkelijke, geïnspireerde woorden en met toelichtingen in de kantlijn over specifieke vertaalkeuzes. Een bewonderenswaardig project! Al ben ik me ervan bewust dat ook in deze vertaling op veel teveel punten de (gereformeerde) dogmatiek zwaarder woog dan wat er echt, in het origineel staat. Denk aan vertaalwoorden als eeuwigheid en hel.

De laatste tientallen jaren verschijnt er een stroom aan telkens weer nieuwe vertalingen (de Groot Nieuws Bijbel, het Boek, de NBV) en deze maand dan de jongste uitgave: de Bijbel in Gewone Taal (BGT). Simpel Nederlands, voor ieder te begrijpen. Vandaar dat Voorberg jubelt: “… een stap verder op de nieuwe weg die Luther creëerde. Niet langer is de theoloog de machtige bemiddelaar tussen God en mens”. Dat zou je denken, ja. Maar in werkelijkheid zijn bijbelvertalers met hun ‘dynamische vertaalmethodiek’ de nieuwe priesterkaste geworden tussen God en het volk. Het volk krijgt een bijbel in hapklare brokken maar dan wel volgens het gangbare theologische inzicht. Er worden soms hele zinsdelen verzonnen omdat de vertalers menen dat dit de bedoeling is van de tekst. Woorden worden nodeloos veranderd, weggelaten of toegevoegd. Het Koninkrijk Gods wordt bijvoorbeeld ‘Gods nieuwe wereld’ o.i.d.. En van genade maakt met goedheid. Maar een rechtvaardige heet in de BGT ook ‘goed’. Alsof dat allemaal hetzelfde is. “Om niet gerechtvaardigd” wordt “Hij vergeeft de zonden”. Enzovoort, enzovoort. Dit weekend hoop ik een spreekbeurt te houden (KLIK HIER) waarin ik aan de hand van tal van passages zal laten zien hoezeer de vertalers van de BGT de Schrift filteren en de gewone lezer opzadelen met haar eigen inzichten. Daarmee is de theoloog wederom als een bemiddelaar tussen God en mensen gaan instaan. Nu niet in Latijn maar in Gewoon Nederlands.

Godzijdank dat we vandaag, als nooit tevoren, in staat zijn om toegang te hebben tot de grondtekst van de Schrift. Vroeger moest men geleerd hebben of moeizaam zoeken in bibliotheken en naslagwerken om er achter te komen wat er precies “geschreven staat”. Tegenwoordig kan iedereen die geïnteresseerd is, binnen een paar muisklikken bij de Bron komen en aan de hand van concordanties onderzoeken wat de betekenis is van woorden. En vertalingen checken. Zo zijn er op internet tal van gratis bijbelprogramma’s en ook loepzuivere concordante interlineairs beschikbaar (zie scripture4all.org), zodat iedereen die wil weten wat “er staat geschreven” daar ook achter kan komen. Nooit kon de zoeker gemakkelijker vinden, dan in deze tijd. Dat is waar het om gaat! De mensen in contact brengen met de levende woorden van God, vanuit het origineel. Zou dat niet de missie moeten zijn van het Nederlands Bijbelgenootschap? Hulpmiddelen beschikbaar stellen waarbij iedereen die dat wil, maximaal zelf kan “nagaan of deze dingen alzo zijn” (Hand.17:11). Dat lijkt me heel wat beter dan deze zoveelste (zogenaamd theologische verantwoorde) bijbel voor dummies.

Reageer op Facebook

Delen: