stemadvies?

Woont u in Nederland, dan zal het u niet ontgaan zijn dat 15 maart a.s. Tweede Kamer verkiezingen worden gehouden. Al maandenlang worden we getrakteerd op nieuws over de vele partijen die onze aandacht maar vooral onze stem vragen. Ook diverse christelijke partijen zoals het CDA, CU, SGP doen daarbij een duit in het zakje. Of wat dacht u van een excentrieke partij al Jezus Leeft? Er zijn ook christenen die zich niet niet kunnen vinden in christelijke partijvorming en hun stem daarom geven aan Groen Links, SP, PvdA. Anderen voelen zich juist ter rechterzijde aangesproken door de VVD. Of, de meest omstreden optie, de PVV. Kortom, christenen vindt je zo ongeveer in het hele politieke spectrum.

a-politiek

De GoedBericht-website staat buiten dat alles. Ze is uitdrukkelijk a-politiek. Voor zover GoedBericht.nl al pleit voor stemmen, dan is het de stem van dankzegging “voor koningen en alle hooggeplaatsten” (1Tim.2:2). Ongeacht wat de verkiezingsuitslag zal zijn, “want er is geen autoriteit dan onder GOD” (Rom.13:1). Als onderdanen past ons onderdanigheid. Zelfs wanneer de overheid iets van ons zou vragen, waaraan we vanuit ons geweten geen gehoor kunnen geven, dan nóg is en blijft ze onze meerdere. Deze houding van onderschikking t.o.v. de overheid tekent de sfeer van alle brieven in het Nieuwe Testament.

Maar is dat a-politieke motief in het Nieuwe Testament wel toepasbaar in onze tijd? Als burgers worden we toch opgeroepen deel te nemen aan politieke verkiezingen, die men in Bijbelse tijden niet kende? Mogen we ons daaraan onttrekken? Als we blij zijn met onze vrijheid, zijn we dan ook niet verplicht om van onze democratische rechten gebruik te maken?

democratie en rechtsstaat

In deze redenering worden m.i. twee dingen door elkaar gehaald. Het is een voorrecht om in een vrij land te mogen wonen. Dat we kunnen gaan en staan, denken en zeggen wat we willen. Ook dat die vrijheid grondwettelijk is vastgelegd zodat we in een rechtsstaat leven, d.w.z. een overheid die beperkt wordt door een onafhankelijke rechtspraak. Dat staat tegenover het idee van dictatuur waarin de bevoegdheid van de machthebber absoluut is. Het concept van een rechtsstaat is voluit Bijbels: heerschappij “in recht en gerechtigheid” (Jes.9:7; Jes.32:1). Dat zijn de kaders waarbinnen geregeerd zou worden. Betekent dat dus democratie? Nee, zowel logisch als historisch gezien, zijn dat twee verschillende zaken. Een rechtsstaat hoeft namelijk geen democratie te zijn en omgekeerd een democratie geen rechtsstaat. Een land kan een onafhankelijke rechtspraak hebben, zonder dat de regering democratisch gekozen is. Tot aan de negentiende eeuw was Nederland een rechtsstaat maar geen democratie. Zo kun je in theorie ook een democratie hebben waarbij ieder geschil (b.v. door tele-voting), los van regels, democratisch wordt beslecht. In dat geval heb je een democratie, maar geen rechtsstaat.

top-down

In de westerse wereld beschouwt men de democratische staatsvorm vaak als een moreel ijkpunt. Ondemocratisch staat gelijk aan verwerpelijk. En dat terwijl de democratie die we in het Westen kennen, pas tijdens de laatste twee eeuwen vorm kreeg. Ook de Bijbel kent geen democratisch ideaal. Sterker nog: het hele idee is zelfs onbekend. In de Schrift komt autoriteit per definitie van bovenaf (vergl. Joh.19:11). Top-down. Zoals gezag ook binnen het bedrijfsleven of in het leger functioneert. De mindere wordt door de meerdere gekozen en gesteld. Bij democratie daarentegen is het idee dat macht van onderaf komt: het volk heerst.

moreel superieur?

Dat een democratische rechtsstaat moreel superieur zou aan een niet-democratische rechtsstaat, valt m.i. ook moeilijk te verdedigen. Zijn politieke verkiezingen vaak geen toonbeeld van leugenachtigheid? Concurrenten worden zo negatief als mogelijk neergezet ten gunste van zichzelf. Gouden bergen worden aan kiezers beloofd, terwijl iedereen weet dat na de verkiezingen van die beloftes weinig overblijft. Verkiezingen brengen doorgaans niet het beste in leiders naar boven. Heeft mede daardoor de politiek ook niet het imago van onbetrouwbaarheid? Water bij de wijn doen, compromissen sluiten, het is alles eigen aan democratie. Wat weer een voedingsbodem is voor cynisme. Door dergelijk sentiment (populisme!) kan democratie zichzelf en de rechtsstaat zomaar om zeep helpen. Bedenk dat Adolf Hitler in de jaren ’30 van de vorige eeuw, via een democratische route opkwam.

ineffectief

Dit alles afgezien van het feit dat democratie een erkend ineffectief systeem is van besluitvorming. Besluiten komen niet alleen traag tot stand, ze zijn ook vaak een mix van tegengestelde standpunten, waar geen van de partijen blij mee is. Iedereen draagt er aan bij, maar niemand is tevreden. Een ander nadeel van democratie is dat iedereen gelijkelijk, bekwaam of niet, invloed heeft op de besluitvorming. De deskundige heeft niet meer gezag dan de leek. Is dat billijk? Nog een ander bezwaar tegen democratie is dat het het vermogen mist om op korte termijn, noodzakelijke, impopulaire maatregelen te nemen. Want zulke maatregelen worden afgestraft bij volgende verkiezingen.

conclusie

Begrijp me goed: deze bezwaren tegen democratie plaats ik niet omdat ik haar zou willen afschaffen. Want dat zou alsnog een politiek streven zijn. Wat ik beweer is dat we zeer dankbaar mogen zijn voor de vrijheid en voor de rechtsstaat waarin we wonen, maar dat we dit niet moeten verwarren met democratie en verkiezingen.

Delen: