ondersteboven?

In de rubriek ‘Dagboek’ bespreek ik sinds 2016 elke dag een bijbeltekst. Soms ‘willekeurig’ maar sinds 2018 bespreek ik grotendeels vers-voor-vers Bijbelboeken. Ik begon met de Efeze-brief en sinds oktober 2018 bespreek ik de eerste Korinthe-brief. Ik verplicht mezelf daarbij om in ongeveer 200 woorden toelichting te geven op achtergronden en betekenissen. Het concept van dit GB-dagboek verschilt in zoverre van de (meeste) bestaande Bijbelse dagboeken dat ik niet alleen bemoedigende teksten uitkies, maar heel de brief bespreek. Het gaat mij niet alleen om bemoediging maar eerst en vooral om onderwijs. Dat betekent ook dat ik ‘lastige’ teksten niet uit de weg ga.

De afgelopen dagen was het (voor velen beruchte) bijbelgedeelte 1Korinthe 14:34-38 aan de beurt. Daarin spreekt Paulus over de vrouw die in de ekklesia zou zwijgen. Ik heb betoogd dat Paulus daarbij doelt op het publiek beoordelen van het gesprokene. Dat is voor Paulus een zaak van mannen. Door dat te zeggen belast Paulus geen vrouwen, maar stelt hij ze juist vrij. Een gedachte die er bij velen vandaag maar moeilijk in wil.

kritiek

Van diverse kanten kreeg ik hierop (zoals te verwachten) kritiek. Dat is prima want kritiek is altijd een test: ze maakt duidelijk hoe stevig (of hoe zwak) een lering of bewering is.

Wat dit keer vooral onder vuur kwam te liggen was wat ik schreef over de onderschikking van de vrouw (1Kor.14:34). Dat probeert men weg te redeneren vanuit wat Paulus zegt in Efeze 5:21. Daar schrijft hij aan gelovigen dat ze zich aan elkaar zouden onderschikken. Dus, zo concludeert men, niet alleen vrouwen aan mannen (Ef.5:22) maar ook mannen aan vrouwen. Ik ben dat argument al vaak tegengekomen. Zo las ik ergens als commentaar:

Iedereen. Elkaar. Vrouwen, wees onderdanig aan andere vrouwen. Mannen, wees onderdanig aan andere mannen. Mannen, wees onderdanig aan je vrouw. Vrouwen, wees onderdanig aan je man.

En een predikant die moeilijk raad wist met de ‘ouderwetse’ stellingname van Paulus schreef:

Het staat er allemaal maar het wordt evangelisch gerelativeerd door de uitspraak van de apostel Paulus: ‘Weest elkaar onderdanig in de vreze van Christus.’

En David Hamilton stelt in zijn boek ‘Waarom geen vrouwen?’ (blz. 170) over Efeze 5:21:

Jazeker, vrouwen moesten zich onderwerpen aan hun echtgenoot, maar wel in de context van de wederzijdse onderwerping van vers 21. Zij moesten zich onderwerpen aan hun man op dezelfde manier als hun mannen zich moeten onderwerpen aan hun echtgenote.

rangorde

Snijdt deze uitleg van Efeze 5:21 hout? Sluit de frase “zich aan elkaar onderschikkende” inderdaad hiërarchie uit? Mijn antwoord is: nee, integendeel zelfs! Efeze 5:21 is de inleiding tot een passage waarin Paulus ingaat op de verhoudingen in het huwelijk (man en vrouw), het gezin (ouders en kinderen) en de maatschappij (heren en slaven). En in al die verhoudingen is er rangschikking: de één staat boven de ander of zo je wilt: de ander onder de één. Let wel: de één is niet meer waard dan de ander (of de ander minderwaardig aan de één), maar er is wel verschil in positie en ranking.

ondergeschikt, niet minderwaardig

Een kind is niet minderwaardig aan de ouders maar het is wel onder hen geplaatst. Dat betekent trouwens dat op ouders de zwaarste last ligt. Gaat het niet goed met het kind, dan is dat niet (perse) hun schuld maar zij zijn wel aansprakelijk. De ouders zijn verantwoordelijk voor het kind en hebben er zeggenschap over. Naarmate het kind in leeftijd vordert maakt het steeds meer eigen keuzes maar toch, zolang het kind is, is de stem van de ouders beslissend. Als het er op aankomt en er moet een knoop worden doorgehakt, dan is dat aan de ouders. Ik geef expres dit voorbeeld omdat dit tamelijk onomstreden is en omdat het duidelijk maakt wat ‘onderschikking’ betekent. Het doet niet de (keuze-)vrijheid van de ondergeschikte teniet, maar begrenst die vrijheid wel.

niet eenzijdig

Onderschikking is altijd relatief. Ik kan in de ene relatie de meerdere zijn en tegelijkertijd in een andere relatie de ondergeschikte. Als vader sta ik boven mijn kinderen maar als werknemer of (zoals in Paulus’ dagen) slaaf, sta ik onder mijn baas. Dus mijn (minderjarige) kinderen worden geacht te doen wat ik zeg en ik op mijn beurt wordt geacht te doen wat mijn baas zegt. Het is vandaar dat Paulus spreekt van onderschikken aan elkaar. Want onderschikken is niet eenzijdig. Een ander zou zich niet alleen onderschikken aan mij, maar ik ook aan een ander.

niet wederzijds

Maar onderschikking mag dan meerzijdig zijn, dat is wat anders dan wederzijds. Dat is wat bovengenoemde auteurs ervan maken. Geheel ten onrechte. Ga maar na. Christus is ondergeschikt aan God maar God is niet ondergeschikt aan Christus (1Kor.11:3; 15:28). De ekklesia is ondergeschikt aan Christus (Ef.5:24) maar Christus niet ondergeschikt aan de ekklesia. Kinderen zijn ondergeschikt aan de ouders (Ef.6:1; Kol.3:20) maar ouders zijn niet ondergeschikt aan de kinderen. Enzovoort. In alle verhoudingen is het volstrekt helder wie de superieur is en wie de ondergeschikte. Nóóit lezen we dat mannen ondergeschikt zouden zijn aan hun vrouwen, het is altijd omgekeerd (Ef.5:23,24; Kol.3:18; 1Tim.2:12; Tit.2:5; 1Petr.3:1).

absurd

De uitleg van wederzijdse onderschikking is gebaseerd op een flagrant foute conclusie vanuit één tekst. Zeker, respect behoort wederzijds te zijn. Maar het idee van ‘wederzijdse onderschikking’ is absurd en in zichzelf tegenstrijdig. Als de overheid zich zou moeten onderschikken aan mij, dan betekent de oproep om mij te onderschikken aan de overheid (Rom.13:1; Tit.3:1), helemaal niets meer. Dat is omdat onderschikking een relatie veronderstelt waarin de één ‘onder’ en de ander ‘boven’ is. Door dat door elkaar te gooien (en ondersteboven), wordt Bijbels onderwijs uitgehold en aangetast. Een slecht idee dus.

Delen: