het boek van Jasher

Twee keer in de Hebreeuwse Bijbel wordt er melding gemaakt van (zoals de gangbare vertalingen dit noemen) “het Boek des Oprechten”. De eerste keer i.v.m. de zon die stil staat in de strijd tegen de Amorieten:

En de zon stond stil en de maan bleef staan, totdat het volk zich op zijn vijand gewroken had. Is dit niet geschreven in het Boek des Oprechten? De zon nu bleef staan midden aan de hemel en haastte zich niet onder te gaan omstreeks een volle dag.
-Jozua 10:13- (NBG51)

De tweede keer dat naar dit boek wordt verwezen, is in de geschiedenis van David die treurt over het verlies van zijn vriend Jonathan:

17 En David zong dit klaaglied over Saul en zijn zoon Jonatan, 18 en hij gaf bevel, de Judeeers [dit lied van] de boog te leren; zie, het is geschreven in het Boek des Oprechten. 19 Het sieraad, o Israel, op uw hoogten ligt het verslagen! Hoe zijn de helden gevallen!
-2 Samuël 1:18- (NBG)

Meer dan wat in deze beide teksten wordt vermeld, weten wij feitelijk niet over dit boek. In het Hebreeuws heet het “sefer haJasher”, wat letterlijk vertaald ‘boek van de oprechte’ (enkelv.) betekent. Andere bijbelvertalingen (zoals de King James) laten Jasher onvertaald en dan heet het dus “boek van Jasher”.

verloren document?

Gewoonlijk denkt men bij het boek van Jasher aan een verloren gegaan document. En waarom ook niet? In 1Koningen 4:32 lezen we dat Salomo meer dan duizend liederen heeft geschreven, terwijl we er maar een paar kennen (Psalm 72, Psalm 127 en het Hooglied). Er wordt zo vaak in de Schrift verwezen naar documenten, personen, plaatsnamen of gebruiken die we tegenwoordig niet of moeilijk meer kunnen achterhalen. Aangezien de Schrift haar eigen uitlegger is, zijn zulke ‘missing links’ kennelijk niet van wezenlijk belang.

vervalsingen

Sommigen beweren dat het boek van Jasher nog wel degelijk onder ons is. Er zijn zelfs twee boeken die claimen het boek van Jasher te zijn. Maar in m.i. beide gevallen zijn het pseudografische geschriften oftewel vervalsingen. De eerste (en bekendste) betreft een Joodse midrash dat dateert uit de elfde of twaalfde eeuw van onze jaartelling. Dit boek is een hervertelling van de geschiedenis vanaf Abel tot aan de dood van Jozua, maar gemixt met allerlei verzinsels, anachronismen en legenden. Hoofdstuk 13 beweert dat Abram 50 jaar oud was toen hij Haran verliet, terwijl Gen.12:4 zegt dat Abram toen 75 jaar oud was. In hoofdstuk 80 wordt gezegd dat God 15 plagen zond naar Egypte, terwijl de Schrift spreekt van 10 plagen. Hoofdstuk 81 zegt dat de Rode Zee in twaalf delen werd gesplitst, terwijl Ex.14:22 spreekt van twee delen. In hoofdstuk 42 wordt verteld dat Jozef het graf van zijn moeder Rachel bezocht en haar opriep om tot hem te spreken en zij hem ook daadwerkelijk zou hebben beantwoord. Het moet duidelijk zijn: zulke gegevens vallen als onmiskenbaar onbijbels door de mand.

Het tweede boek dateert uit de achttiende eeuw en werd gepubliceerd door Jakob Ilive. De ondertitel van zijn publicatie luidt:

In het Engels vertaald door Flaccus Albinus Alcuinus, uit Groot-Brittannië, abt van Canterbury, die op bedevaart ging naar het Heilige Land en Perzië, waar hij dit boek ontdekte in de stad Gazna.

Het boek poogt vooral Mozes in diskrediet te brengen en wordt tegenwoordig nauwelijks nog door iemand serieus genomen.

toch in de Bijbel?

Zeer interessant is m.i. wat de Companion Bible oppert, nl. dat haJasher of de Oprechte verwijst naar Israël omdat de naam Israël afgeleid is van dezelfde stam als Jasher (Gen.32:28). Het is tevens een variant van de naam Jesurun, dat eveneens naar Israël verwijst, zoals we daarover lezen in Deut.32:15. In dat geval zou “het boek van Jasher” dus het boek van Israël zijn en dan ligt het voor de hand dat het verwijst naar de Pentateuch of “de Torah”. Dat zijn weliswaar meerdere boeken, maar wordt als gebundelde eenheid ook wel het “boek der wet” genoemd (Joz.8:31). Zo wordt het ook in de Targoem opgevat, een Aramese Bijbelvertaling, waar “het boek van Jasher” wordt weergegeven als “het boek van de wet”.

In Jozua 10:13 wordt verhaald dat Israël zich had gewroken op zijn vijand, zoals “geschreven in het boek van Jasher”. Deze mededeling zou inderdaad kunnen verwijzen naar de Torah, waarin immers vaak sprake is van de strijd die Israël te strijden zou hebben. En ook in 2 Samuël 1:18 kan naar die strijd (“de boog”) zijn verwezen.

Samengevat: het boek van Jasher is of een verwijzing naar een verloren gegaan document, of het verwijst naar “het boek der wet”, het eerste deel van onze Bijbel.

Delen: