Genesis 1 letterlijk? (II) – het uitspansel

terugblik

In de vorige weblog ben ik ingegaan op de eerste vraag die prof.dr. Willem Ouweneel stelde bij de letterlijke uitleg van Genesis 1. Dat ging om de kennelijke ongerijmdheid dat op de vierde dag de hemellichamen geschapen zouden zijn, terwijl daarvoor reeds sprake is van daglicht, van avonden en morgens. Ik zette uiteen dat deze ongerijmdheid verdwijnt wanneer we de dagen verstaan als de zes dagen waarin aan de mens de tien Godswoorden van de schepping worden bekend gemaakt.  De woorden werden genoteerd en zo kwam in zes dagen “het wordingsboek van hemel en aarde” tot stand (Gen.2:4). Niet God maar de mens moest telkens overnachten en rusten. Dat geldt trouwens ook voor de sabbat. Want de sabbat werd gemaakt voor de mens (Mar.2:27).

Ouweneel’s tweede vraag

Ouweneel heeft nóg een tweede vraag bij de letterlijke uitleg van Genesis 1:

De tweede vraag. Hebt u zich wel eens verdiept in het woord ‘uitspansel’? Raqia in het Hebreeuws. Dat is een tent die je uitspant, vandaar het woord ‘uitspansel’ of ook een metalen koepel. Het kan ook afgeleid worden van een woord voor metaal pletten. En dit is ook precies de voorstelling die men in Bijbelse tijden had en die algemeen bestond, tot ver in de middeleeuwen. Eigenlijk pas in de zestiende eeuw is daar een einde aan gekomen. De aarde als een grote platte schijf. Er waren enkele ouderen die vermoedden dat de aarde rond was en dat was in de zestiende eeuw natuurlijk ook al zo  maar toch… de aarde als een grote schijf met daarboven een halve bol dat is dan het firmament. Firmament komt van ‘firmus’, hard. Het is een harde koepel boven de aarde. En dan moet u goed opletten. Er wordt van die koepel gezegd in Genesis één, dat bóven die koepel, watermassa’s zijn. En áán die koepel zijn de hemellichamen. Ja, u zegt dat u letterlijk in Genesis één gelooft, dan moet ik even streng met u zijn. Als u letterlijk in Genesis één gelooft dan moet u dat ook zo aannemen.

Kort samengevat wat Ouweneel stelt: (1) de voorstelling in Genesis 1 is dat de hemel boven de aarde een harde koepel is en (2) dat de aarde een platte schijf is en (3) dat áán het uitspansel zich de hemelichamen bevinden en (4) dat  er bóven het uitspansel wateren zijn, zoals er ook onder het uitspansel wateren zijn.

de hemel als een uitgespannen tent

Ouweneel stelt volkomen terecht dat het woord ‘uitspansel’ (hebr. raqia) herinnert aan het uitspannen van een tent. Op nogal wat plaatsen in de Schrift vinden we dit terug.

Hij spant de hemel uit als een tentkleed..
Psalm 104:2

Hij breidt de hemel uit als een doek en spant hem uit als een tent waarin men woont.
Jesaja 40:22

Zie ook Job 9:8; Jesaja 42:5, 44:28, 45:12, 51:13; Jeremia 51:15 en Zacharia 12:1)

een firmament?

De hemel is als een uitgespannen tent en daarom heet het ‘uitspansel’. Precies! Maar waarom vervolgt Ouweneel dan in één adem, dat de Bijbel de hemel zou voorstellen als een metalen koepel boven de aarde?  Niemand heeft deze bewering beter weerlegd dan ooit… Ouweneel zelf (1974):

… de grondbetekenis van het woord (>raqia; AP) is: ‘pletten’ (zie ‘uitrekken’ in Ex.39:3; Num.16:38,39; Jer.10:9) … Het woord ‘uitspansel’ bergt dus de gedachte in zich van iets dat (1) zeer dus en ijl is, en (2) ver uitgestrekt…
(…)
Dit oude wereldbeeld (= de hemel als metalen koepel; AP) is helaas in de Schrift ingelegd doordat de Septuaginta stereoma vertaalden in het Grieks, en Hieronymus firmamentum in de Latijnse Vulgaat… De werkelijke zin is echter een ‘ijle uitgestrektheid’.
Uit: ‘Kantekeningen in Genesis één’ (1974), blz. 79

Juist! Het idee van firmament komt dus uitdrukkelijk niet uit de Hebreeuwse Bijbel maar uit de Grieks-Romeinse denkwereld. In de Bijbel is de hemel als een uitgespannen tent. “En God noemde het uitspansel hemel” (Gen.1:8) en vandaar ook “het uitspansel des hemels” (Gen.1:14,15,17,20).

een uitspansel in het midden…

De hemel als een uitgespannen tent, is later in de Schrift een belangrijk motief in de typologie van de tabernakel. Immers, de tabernakel is een heilige tent en een uitbeelding, zoals de Hebreeënbrief uiteenzet, van de hemelen (Hebr.9:24). En waar moest deze deze heilige, uitgespannen tent uitdrukkelijk staan? Inderdaad: in het midden (Num.2:1). Precies zoals ook Genesis 1 het uitspansel positioneert: “daar zij een uitspansel in het midden der wateren…”.

Maar dat laatste is een verhaal apart, dat ik wil bewaren tot het einde. In een volgende weblog eerst over de aarde die, zoals Ouweneel beweert, volgens de Bijbel een platte schijf zou zijn.

deel 1 – deel 2 – deel 3 – deel 4

Delen: