en het lot viel op…

Er is moed voor nodig om iets te zeggen of schrijven tegen het idee van democratie. In het gangbaar spraakgebruik geldt de ongeschreven regel dat een politiek systeem dat niet uitgaat van democratie zichzelf op voorhand veroordeelt. Een besluit dat ondemocratisch wordt geacht, geldt in de praktijk als moreel verwerpelijk. Alle politieke partijen hebben democratie hoog in het vaandel en velen van hen voeren het ideaal ook in hun naam mee (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, Democraten 66, Christen-Democratisch Appèl, Forum voor Democratie).

het slechtste systeem…

Overigens wordt deze verheerlijking van democratie zelfs door haar beste pleitbezorgers nogal eens getemperd. Het idee dat de meerderheid van het volk het beter zou weten dan een minderheid, wordt zeker niet door de feiten bevestigd. Zo zei Winston Churchill ooit:

Het beste argument tegen democratie is een gesprek van vijf minuten met de gemiddelde kiezer.

Ook bekend van Churchill is de spreuk dat democratie het slechtste systeem is, met uitzondering van alle andere systemen. Dat laatste staat te bezien, maar de eerste vaststelling toont in elk geval wel aan dat Churchill zich bewust was van de grote manco’s van democratie.

wat is democratie?

Het woord ‘democratie’ is afgeleid van de Griekse woorden voor ‘volk’ (demos) en ‘heersen’ (kratein) en betekent dus: volksheerschappij. Het is een bestuursvorm waarbij het volk de bron is van legitieme machtsuitoefening. Binnen dit idee zijn er dan nog weer heel wat varianten. Van oorsprong, d.w.z. in de Griekse oudheid, was democratie direct: het volk (lees: de stemgerechtigden) stemde direct bij meerderheid. Zoals we dat nu nog kennen bij een bindend referendum. Over het algemeen zien we in de Westerse wereld een representatieve of parlementaire democratie. Niet het volk zelf neemt de besluiten maar haar vertegenwoordigers die worden gekozen via, hetzij een districtenstelsel, hetzij via evenredige vertegenwoordiging.

democratie in de Bijbel onbekend

Hoe onomstreden het algemene concept van democratie ook moge zijn, het is een feit dat het in de Bijbel onbekend is. In de Schrift komt autoriteit principieel van boven (lees: van GOD), nooit van onderaf.

Laat elke ziel zich onderschikken aan superieure autoriteiten. Want er is geen autoriteit dan onder God. En die er zijn, zijn verordend onder God.
-Romeinen 13:1-

Nooit komen we in de Schrift het fenomeen tegen dat het volk haar eigen leiders kiest. Waarmee uiteraard niet is ontkend dat ook democratisch gekozen machthebbers door God in die positie zijn gesteld (Dan.4:17). De wijze waarop machthebbers hun macht hebben verkregen, staat los van het gegeven dat hen die macht door God is toebedeeld (Jes.40:23,24). Waar het hier om gaat is dat het concept van democratie haar oorsprong niet in de Schrift vindt. Integendeel, waar het gaat om recht of waarheid zouden meerderheden in de Bijbel nooit doorslaggevend zijn.

Gij zult de meerderheid in het kwade niet volgen, noch in een rechtsgeding getuigenis afleggen met de meerderheid mee, om het recht te buigen.
-Exodus 23:2-

democratie en vrijheid geen synoniemen

Velen menen dat het tegendeel van democratie dictatuur of onvrijheid is. Vanuit dat standpunt lijken democratie en vrijheid min of meer synonieme begrippen te zijn. Dit is een misverstand dat gemakkelijk te weerleggen is. Democratie is een bestuursvorm waar bij meerderheid van stemmen besluiten worden genomen. Als een meerderheid besluit om een minderheid te knechten, dan is dat vanuit democratisch oogpunt legitiem. Een 51%-dictatuur. Omgekeerd kan bijvoorbeeld een aristocratie, waarbij dus een minderheid de gang van zaken bepaalt, vrijheid van iedereen voorstaan. Laten we niet vergeten dat alleen al in het recente verleden van Europa de meest wrede dictaturen geheel democratisch aan de macht zijn gekomen.

loting

Er zijn meerdere (Bijbelse) varianten van bestuursvormen die elk uitdrukking geven aan het idee dat autoriteit van boven komt. Bijvoorbeeld een monarchie waarbij de troon via erfrecht vergeven wordt aan de volgende generatie. Daarbij denk ik uiteraard vooral aan de dynastie van David (Ps.89:36-38). In deze blog vraag ik aandacht voor een keuzesysteem waarbij menselijke invloed principieel is uitgesloten: het werpen van het lot. Tegenwoordig kennen we dat fenomeen bijna alleen nog maar als spel (met dobbelstenen) of in de lotto. Met uitzondering van de juryrechtspraak in de Angelsaksische wereld waar juryleden door loting worden gekozen. In de Bijbel drukt het werpen van het lot de gedachte uit dat de mens de keuze uit handen geeft.

Het lot wordt in de schoot geworpen, maar elke beslissing daarvan is van JAHWEH.
-Spreuken 16:33-

Het is om deze reden dat bij nogal wat gelegenheden in de Schrift het lot wordt geworpen. Zo vond op deze wijze de verdeling van het beloofde land plaats (Joz.18:8-10, Num.26:5; Hand.13:19). Tijdens Jom Kipoer werden de twee bokken van het zondoffer aangewezen door het werpen van het lot (Lev.16:8-10). Jonathan werd aangewezen door het lot (1Sam.14:42) en later Jona ook (Jona 1:4-7). Zacharias werd door loting als dienstdoende priester gekozen (Luc.1:8,9). En toen de vacante plaats van Judas moest worden ingevuld werden twee gekwalificeerde kandidaten voorgesteld, maar over de keuze tussen beiden werd niet gestemd, maar het lot geworpen (Hand.1:23-26). GOD beslist. Gaat hier niet een prachtige en eerbiedige gedachte achter schuil?!

volksgunst geen beslissende factor

In het boek Spreuken lezen we nóg een mooie aanbeveling van het werpen van het lot. Het toont ook het contrast met democratie.

Het lot doet twistingen ophouden en scheidt sterke mannen van elkander.
-Spreuken 18:18-

Democratieën worden gekenmerkt door voortdurende twist en machtsstrijd. Dat is omdat in een democratie de macht iemand niet toevalt, maar verworven dient te worden. Slechts door volksgunst verkrijgt men macht en behoudt men macht. Inherent aan dit systeem is dat niet de meest gekwalificeerden, maar de grootste ego’s (en grootste monden) de aandacht trekken. Verkiezingen maken aan machtsstrijd en twisten geen einde, maar versterken de polarisatie.

Hoe anders zou het zijn als (gekwalificeerde) kandidaten door loting zouden worden aangewezen?! Er zouden geen verkiezingscampagnes zijn en kandidaten hoeven niet te dingen om volksgunst. Wie door het lot wordt aangewezen heeft niet gewonnen en wie niet wordt aangewezen heeft niet verloren. Geen twisten, geen frustaties, geen ego’s die het volk naar de mond hoeven praten. Bestuur en leiderschap kunnen in de luwte worden uitgeoefend omdat volksgunst geen beslissende factor is. Wat een verademing zou een dergelijke bestuurlijke praktijk zijn!

nog even geduld…

Voor de goede orde: met deze blog voer ik geen pleidooi om een lottocratisch systeem te vestigen. Mijn overwegingen dienen geen politiek doel en ik heb evenmin de illusie dat verkiezingen in deze aeon zullen worden vervangen door loting. De mens vindt zichzelf daarvoor veel te belangrijk en geen enkele meerderheid zal bereid zijn vrijwillig haar macht op te geven. Geen punt. Het zevende millennium (= de zevende dag!) sinds Adam staat voor de deur en de regering van GODS keuze zal niet al te lang meer op zich laten wachten. Die regering zal niet democratisch, maar theocratisch zijn. Niet gecontroleerd door de meerderheid van het volk, maar “naar recht en gerechtigheid” (vergl. Jes.32:2).

Delen: